کسانی که به تازگی ترک اعتیاد کرده‌اند ممکن است با مشکلاتی در روند معمول زندگی خود مواجه شوند. اما هر دردی دوایی دارد، یکی از متداول‌ترین آن‌ها درمان بی‌خوابی پس از ترک اعتیاد می‌باشد، که خیلی هم پیچیده نیست. این بی‌خوابی حتی به جایی می‌رسد که فرد به‌ناچار به سراغ داروهای آرام‌بخش می‌رود که باز هم ماهیتی مخدر گونه دارند.
در ادامه این مقاله ضمن صحبت در مورد درمان بی‌خوابی پس از ترک اعتیاد، قصد داریم به صورت تخصصی کل تکنیک‌های بالینی که در این مورد وجود دارد را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهیم.
اهمیت درمان بی خوابی پس از ترک اعتیاد
بیماران مبتلا به درد مزمن بعد از خروج از کمپ ترک اعتیاد، اغلب اختلالات خواب را هم‌زمان تجربه می‌کنند. در مورد اینکه آیا اپیوئیدها تأثیر مفید یا مضری بر کیفیت، مدت و کارایی خواب دارند، بحث و جدل وجود دارد. همچنین در مورد ارتباط بین درمان مزمن مواد افیونی و تنفس اختلال خواب و افزایش خطر مصرف بیش از حد ناخواسته مواد افیونی وجود دارد.
شواهد متناقضی در مورد فواید مواد افیونی در بهبود کیفیت، طول مدت و کارایی خواب وجود دارد. با مطالعات و بررسی‌های متعددی که نشان می‌دهد اثر مفید مواد افیونی بر خواب وجود دارد و سایر مطالعات نشان می‌دهد که مواد افیونی میتوانند باعث اختلال خواب منجر به پردردی شوند. شواهد معتبری از رابطه قوی بین مواد افیونی و تنفس اختلال خواب با عوامل خطر ذکر شده از جمله استفاده از متادون، دوز بالای مواد افیونی (بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم) و ترکیب مواد افیونی با بنزودیازپین‌ها وجود دارد.
علائم بی‌خوابی به‌طورکلی عبارت‌اند از:
- کم‌خوابی در شب
- خیلی زود بیدارشدن
- ناتوانی در تمرکز
- افسردگی و اضطراب
- بیدارشدن مکرر در شب
انواع بی‌خوابی بعد از ترک اعتیاد
پیش از هر چیزی برای درمان بی‌خوابی بعد از ترک اعتیاد بهتر است که با کلیت و مفاهیم بی‌خوابی در انسان آشنا شوید.
انواع مختلفی از بی‌خوابی وجود دارد که می‌تواند به‌صورت کوتاه یا گذرا باشد. مسئله تأثیر مواد مخدر روی هورمون‌ها، مغز و همین‌طور قوه تخیل فرد است. دیدن کابوس بعد از ترک اعتیاد و در طی دوره درمان و ریکاوری کاملاً طبیعی است، البته کمیت و کیفیت آن کاملاً متفاوت خواهد بود.
انواع بی‌خوابی بعد از ترک مواد مخدر میتوانند مانند موارد زیر باشند:
- مشکل و بیدار بودن در اکثر ساعت شب بخصوص پس از نیمه‌شب
- زود از خواب بیدار شدن
- حالت کسالت و بی‌خوابی با وجود این که فرد احساس خستگی می‌کند.
- بیدار دراز کشیدن و همین‌طور به خواب نرفتن و بروز استرس و تنش‌های شدید روحی
- گرفتگی‌های عضلانی، مشکلات فیزیکی و جسمانی
با مرور بر این موارد می‌توان نتیجه گرفت که بخش مهمی از این عارضه‌ها متأثر از اختلالات روحی است که در فرد ایجاد می‌شود. تکنیک‌های مختلفی برای درمان بی‌خوابی پس از ترک اعتیاد وجود دارد که در ادامه آن‌ها را می‌شماریم.
چرا خواب در دوران نقاهت بعد از ترک حیاتی است؟
یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در مورد درمان بی‌خوابی بعد از ترک اعتیاد بدانید این است که نه تنها این یک مقوله آسیب‌زا است. بلکه پس از ترک خواب برای ریکاوری بدن شما جز ضرورت‌ها خواهد بود.
خواب در دوران نقاهت ضروری است. شما در مرحله اولیه بهبودی به استراحت کافی نیاز دارید تا بدن خود را قادر به انجام وظایف حیاتی کند که بهبودی شما را سرعت می‌بخشد. مغز نقش حیاتی در بهبودی شما دارد. به اطلاعات زیادی نیاز دارد که باید مرتب شوند تا به شما در بازیابی کمک کند.
هنگام خواب، مغز این اطلاعات را سریع‌تر و مؤثرتر مرتب می‌کند و زمان بهبودی شما را بهبود می‌بخشد. همچنین، مغز مسئول تنظیم آنزیم‌ها و هورمون‌ها در بدن در هنگام خواب است. خواب کافی ذهن شما را قادر می‌سازد تا این عملکردها را بهتر انجام دهد که به بهبودی نیز سرعت می‌بخشد.
کمبود خواب کافی می‌تواند منجر به اضطراب، تکانشگری، تنظیم ضعیف عاطفی و افسردگی شود که همگی میتوانند شانس عود را افزایش دهند. البته که افراد بی‌خواب معمولاً کم حوصله تر، کم طاقت تر و همین‌طور فرسوده‌تر هستند و به مرور با مشکلات جسمانی فوق‌العاده شدیدی مواجه می‌شوند. افزایش قند خون و فشارخون از جمله مواردی است که در این زمینه احتمالاً با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
نحوه رفع و درمان بی‌خوابی بعد از ترک مواد مخدر
دقت کنید که این یک عارضه جدی نیست؛ اما به هر حال بدن شما را ضعیف می‌کند و گاهی ممکن است بی‌دلیل ناچار به مصرف مواد مخدر شوید. ترک بی‌خوابی یک وضعیت موقتی است. این وضعیت نباید با استفاده از دارو درمان شود.
راه‌های زیادی برای درمان بی‌خوابی بعد از ترک اعتیاد بدون استفاده از دارو وجود دارد. اگر این نکات را برای خواب خوب دنبال کنید، سرعت بهبود بی‌خوابی شما آسان خواهد بود. در زیر چند راه برای مقابله با بی‌خوابی و نکاتی برای خواب بهتر پس از سابقه اعتیاد به مواد مخدر آورده شده است:
اجتناب از کافئین و موارد مشابه
می‌توانید قبل از رفتن به رختخواب چای گرم بدون کافئین بنوشید. همچنین باید رژیم غذایی متعادلی با مکمل‌هایی مانند ملاتونین و ترکیباتی داشته باشید که سوخت‌وساز بدن شما را افزایش داده و موجب خستگی می‌شوند؛ در واقع این موارد به شما کمک می‌کند که سریع‌تر بخوابید و آرامش خود را حفظ کنید.
به طور منظم ورزش کنید
ورزشی یکی از بهترین روش‌ها و راهکارها برای خلاص شدن از بی‌خوابی‌های شبانه است. درگیرشدن در جلسات تمرین منظم ذهن و بدن مانند یوگا، ماساژدرمانی و تکنیک‌های آرام‌سازی می‌تواند به رفع مشکلات خواب کمک کند.
محیط خواب مناسبی داشته باشید
باید در اتاقی تاریک و ساکت با دمای مناسب بخوابید. معمولاً عوض شدنی جای خواب شما یکی از مشکلاتی است که باعث می‌شود از حالت عادی و روتین شبانه خود خارج شوید. نور را تا حدی که قادر هستید تحمل کنید کم کنید. اگر مشکلی با تاریکی مطلق ندارید این کار را انجام دهید.
از مدیتیشن استفاده کنید!
به‌هرحال در بحث درمان بی‌خوابی پس از ترک اعتیاد، استفاده از روش‌های یوگا، مدیتیشن و… از جمله متداول‌ترین تکنیک‌هایی است که مشکلات شما را حل می‌کند. این روش به بیماران کمک می‌کند که ذهن خود را بهتر شناخته و قادر به کنترل آن باشند. یعنی در موعد مقرر به خواب بروند و واقعاً آرامش را تجربه کنند.
رفتاردرمانی‌های تخصصی
این بخش باید حتماً توسط پزشکان متخصص انجام گردد. درصورتی که فرد پیش از این نیز با مشکلات روان شناختی مواجه بوده، بهتر است که هر چه زودتر مجدداً درمان خود را نزدیک روان‌شناس یا روان‌پزشک شروع کند. تشخیص نحوه درمان نیز تا حد زیادی بر عهده پزشک خواهد بود.
پیشنهاد مطالعه: رفتار با معتاد ترک کرده بهبود یافته
قبل از خواب آرام شوید
حمام آب گرم یا انجام تمرینات تمدد اعصاب قبل از خواب می‌تواند ذهن و بدن شما را در حالت مناسب برای خواب قرار دهد. فراموش نکنید که حمام آب گرم باعث می‌شود که بدن شما به حالت نرمال برای خواب برسد و این یک مقوله معجزه آسا است.
انواع بی‌خوابی بعد از ترک مواد
همین‌طور در ادامه روند درمان باید بدانید که درمان بی‌خوابی پس از ترک اعتیاد تا حد زیادی بستگی به شناخت مشکل و نوع بی‌خوابی دارد. دسته‌بندی‌های مختلفی برای کسانی که درگیر اختلالات روانی هستند وجود دارد که نشان می‌دهد بی‌خوابی آن‌ها از چه عاملی نشئت می‌گیرد. اما در مورد این دسته افراد باید گفت که در نهایت این بی‌خوابی یا طولانی است یا دوره‌ای شما را درگیر خود می‌کند.
شما می‌توانید دو نوع بی‌خوابی را تجربه کنید: بی‌خوابی حاد که بی‌خوابی کوتاه‌مدت است و بی‌خوابی مزمن که ادامه دارد.
بی‌خوابی حاد شایع‌تر و خفیف‌تر است و ممکن است پس از چند روز یا چند هفته بدون هیچ درمانی برطرف شود. بی‌خوابی حاد می‌تواند ناشی از عوامل محیطی مانند سروصدا یا دمای شدید، اضطراب ناشی از کار یا ناراحتی عاطفی باشد.
از سوی دیگر، بی‌خوابی مزمن طولانی است و ممکن است تا سه شب در هفته برای چندین ماه کم‌خوابی داشته باشد. این نوع بی‌خوابی برای برطرف شدن نیاز به درمان دارد. بی‌خوابی مزمن می‌تواند ناشی از مشکلات سلامت روان، ضربه، داروهای خاص، بی‌خوابی الکلی ناشی از مصرف بیش از حد الکل و محیط نامناسب خواب باشد.
چرا بی‌خوابی در طول بهبودی مصرف مواد رایج است؟
بر اساس تحقیقات انجام شده توسط مجله پزشکی اعتیاد، احتمال بروز بی‌خوابی در یک فرد در زمان بهبودی سوءمصرف مواد، پنج برابر بیشتر از هر زمان دیگری است.
اختلالات خواب یک علامت ترک برای افرادی است که از سوءمصرف موادی مانند الکل، مواد افیونی و شاهدانه بهبود می‌یابند. بهبودی از اعتیاد به این داروها می‌تواند الگوی خواب فرد را برای مدت طولانی تحت‌تأثیر قرار دهد. هنگام استفاده از مواد مخدر، الگوی خواب بدن تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. هنگامی که مصرف این داروها را متوقف می‌کنید، بدن شروع به تغییر عملکردهای طبیعی خود می‌کند تا با ریتم خواب منظم سازگار شود. این تنظیم به نوبه خود الگوهای خواب شما را مختل می‌کند.
در نهایت: آیا به دنبال درمان جدی باشم؟
در دو حالت می‌توان گفت که شما باید درمان جدی را انتخاب کنید. اول این که دوره بی‌خوابی شما طولانی است و واقعاً از این مقوله رنج می‌برید. همین‌طور زمانی این مسئله به وقوع می‌پیوندد که حس می‌کنید چیزی در حال ایجاد آسیب در فیزیک و بدن شما است. مثلاً اگر در طول روز حالت بدخلقی و مشکلات جسمانی دارید، منطقاً بی‌خوابی شما از حد گذشته است. درمان بی‌خوابی پس از ترک اعتیاد البته توسط کلینیک‌های ترک اعتیاد نیز انجام می‌گردد.
شما می‌توانید ساعت‌ها بیرون از خانه باشید، قدم بزنید، ورزش کنید، با دوستان خود باشید و یا این که مسافت‌های طولانی را رانندگی کنید، از طرفی یوگا و ورزش‌های خاص هم میتوانند روند درمان شما را تسریع بخشند.
گردآوری توسط: کمپ ترک اعتیاد راهی به سوی نور
منبع:
https://americanaddictioncenters.org/sleep-wake-disorders/insomnia
https://www.gatewayfoundation.org/addiction-blog/alcoholic-insomnia
