تأثیر تغذیه مناسب در دوران ترک اعتیاد
ترک اعتیاد فراتر از قطع مصرف مواد است؛ این فرایند یک بازسازی همه‌جانبه جسمی، روانی و رفتاری است که نیازمند ابزارهای متعددی برای موفقیت است. یکی از مهم‌ترین و اغلب نادیده‌گرفته‌شده‌ترین عوامل مؤثر در موفقیت درمان، تغذیه مناسب است. بدن فردی که سال‌ها با مصرف مواد مخدر ضعیف شده، نیاز دارد تا دوباره احیا شود و هیچ ابزاری مانند غذا نمی‌تواند این روند را تسریع کند. از همین رو، در بسیاری از کمپ‌های ترک اعتیاد حرفه‌ای، برنامه غذایی درمان‌محور در کنار جلسات مشاوره و سم‌زدایی ارائه می‌شود تا روند بهبودی سریع‌تر و کامل‌تر پیش برود.
بدن پس از ترک اعتیاد چه نیازهایی دارد؟
مواد مخدر و محرک، از جمله شیشه، تریاک، هروئین، متادون و حتی الکل، به‌مرور زمان عملکرد طبیعی اندام‌های مختلف بدن را مختل می‌کنند. در اثر مصرف مداوم، ذخایر مواد معدنی، ویتامین‌ها و اسیدهای آمینه حیاتی در بدن کاهش می‌یابد. مثلاً ویتامین B12 که نقش حیاتی در سلامت اعصاب دارد، یا منیزیم که در تنظیم خواب و آرامش عضلانی مؤثر است، در بدن بسیاری از معتادان به‌شدت کم می‌شود. پس از شروع ترک، بدن برای بازسازی سیستم عصبی، تقویت ایمنی، ترمیم سلول‌ها و بازیابی تعادل هورمونی، به منبعی قوی از مواد مغذی نیاز دارد. بدون تأمین این نیازها، فرد با خستگی، بی‌حالی، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری یا حتی وسوسه بیشتر مواجه می‌شود که فرآیند ترک را دشوارتر می‌کند. بنابراین در دوران ترک، تغذیه فقط یک نیاز عادی نیست، بلکه بخش مهمی از درمان است.
تغذیه مناسب چگونه به کنترل علائم جسمی ترک کمک می‌کند؟
یکی از دشوارترین بخش‌های ترک اعتیاد، علائم فیزیکی و روانی است که بدن پس از قطع مصرف تجربه می‌کند؛ از جمله تعریق زیاد، لرز، تهوع، اسهال، بی‌خوابی، دردهای عضلانی، افت فشار، ضعف جسمی و اختلال در اشتها. تغذیه مناسب در این دوران می‌تواند به کاهش این علائم کمک کند. مثلاً مصرف غذاهای سرشار از پتاسیم مانند موز و سیب‌زمینی، در کاهش دردهای عضلانی و گرفتگی‌ها بسیار مؤثر است. نوشیدن مایعات زیاد، به‌ویژه آب و دمنوش‌هایی مثل بابونه و نعناع، به کاهش تهوع و بهبود عملکرد کلیه‌ها کمک می‌کند. همچنین، غذاهایی با شاخص گلیسمی پایین مثل جو دوسر یا نان سبوس‌دار، می‌توانند سطح قند خون را در حالت تعادل نگه دارند و مانع از نوسانات خلقی و بی‌قراری شوند. کمپ ترک اعتیاد حرفه‌ای، در برنامه‌ریزی روزانه خود، این نکات را در نظر می‌گیرد تا فرد با کمترین فشار ممکن دوران سم‌زدایی را پشت سر بگذارد.
تغذیه چگونه بر سلامت روان در دوران ترک اثر می‌گذارد؟
بسیاری از افراد نمی‌دانند که مغز برای ساختن هورمون‌های شادی‌بخش مثل دوپامین، سروتونین و اندورفین به تغذیه سالم نیاز دارد. در دوران مصرف مواد، مغز یاد گرفته که این مواد را از طریق ماده مخدر تأمین کند؛ اما پس از ترک، باید دوباره یاد بگیرد که آن‌ها را از مسیر طبیعی تولید کند. اینجا نقش تغذیه کلیدی است. اسیدهای چرب امگا۳ (موجود در ماهی و گردو)، ویتامین B6 و B12، تریپتوفان (موجود در بوقلمون، تخم‌مرغ و لبنیات) و منیزیم، همه در ساخت این هورمون‌ها نقش دارند. اگر بدن این مواد را دریافت نکند، فرد ممکن است دچار افسردگی، اضطراب، زود رنجی یا بی‌انگیزگی شود و همین موضوع، احتمال بازگشت به مصرف را بالا می‌برد. بنابراین تغذیه خوب، نوعی داروی طبیعی برای آرامش روان و پایداری فرد در مسیر درمان است.
بهترین غذاها در دوران ترک اعتیاد کدامند؟
در این دوران، غذاهایی توصیه می‌شوند که هم ارزش غذایی بالایی دارند و هم آسان‌هضم هستند تا دستگاه گوارش ضعیف‌شده، تحت فشار قرار نگیرد. منابع پروتئینی سبک مثل تخم‌مرغ آب‌پز، مرغ آب‌پز، ماهی بخارپز و حبوبات پخته‌شده (عدس، نخود) انتخاب‌های خوبی هستند. مصرف سبزیجات پخته مثل اسفناج، کدو و هویج به ترمیم بافت‌ها کمک می‌کند. استفاده از غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای، نان سنگک یا جو دوسر باعث تقویت سطح انرژی می‌شود. نوشیدنی‌هایی مثل آب‌میوه طبیعی، دوغ کم‌نمک، آب نارگیل و دمنوش‌هایی مانند گل گاوزبان، سنبل‌الطیب و لیمو عمانی هم به تسکین اعصاب کمک می‌کنند. مصرف قندهای طبیعی (مثلاً خرما یا عسل) به اندازه کنترل‌شده توصیه می‌شود، به‌ویژه برای افرادی که دچار افت خلق هستند. نکته مهم این است که وعده‌های غذایی باید منظم، سبک و در عین حال متنوع باشند.
اشتهای شدید یا بی‌اشتهائی در دوران ترک؛ چطور مدیریت شود؟
در مراحل اولیه ترک، برخی افراد دچار کاهش شدید اشتها می‌شوند؛ در حالی‌که برخی دیگر با اشتهای افراطی نسبت به غذا یا شیرینی‌جات مواجه‌اند. در هر دو حالت، باید با آگاهی و آرامش برخورد شود. کاهش اشتها معمولاً ناشی از تغییرات هورمونی و استرس ترک است و با تحریک تدریجی حس چشایی از طریق غذاهای رنگارنگ و معطر، قابل بهبود است. استفاده از وعده‌های کوچک، اما متنوع، نوشیدنی‌های مغذی مانند اسموتی میوه و شیر یا سوپ‌های مقوی می‌تواند مفید باشد. در مقابل، اگر فرد میل شدید به غذاهای شیرین یا پرچرب دارد، باید مراقب بود که به جای مصرف بی‌رویه، او را به سمت گزینه‌های سالم مانند میوه‌های خشک، ماست یونانی با عسل یا مغزها هدایت کرد. در کمپ ترک اعتیاد، برنامه غذایی با توجه به وضعیت متابولیسم و اشتهای فرد تنظیم می‌شود تا فرد نه دچار ضعف شود و نه با پرخوری آسیب ببیند.
مکمل‌ها و ویتامین‌ها؛ نیاز یا تبلیغات؟
در بسیاری از موارد، بدن افرادی که اعتیاد طولانی‌مدت داشته‌اند، دچار کمبودهای جدی تغذیه‌ای است. آزمایش خون در ابتدای ترک می‌تواند نشان دهد که آیا فرد نیاز به مکمل دارد یا نه. مکمل‌هایی مثل ویتامین B کمپلکس، C، D، آهن، زینک، منیزیم و حتی پروبیوتیک‌ها در دوران ترک بسیار مؤثر هستند، به‌ویژه برای کسانی که اشتهای کمی دارند یا هنوز نمی‌توانند رژیم کامل داشته باشند. البته استفاده از مکمل باید تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه باشد و مصرف خودسرانه یا داروهای تبلیغاتی اینترنتی می‌تواند خطرناک باشد. کمپ‌های ترک اعتیاد حرفه‌ای معمولاً این مکمل‌ها را با نسخه پزشک تجویز کرده و روند جذب آن‌ها را نیز پیگیری می‌کنند.
تغذیه خوب، ترک را آسان‌تر می‌کند
تغذیه مناسب یک «گزینه جانبی» نیست، بلکه یکی از ارکان اصلی درمان اعتیاد است. وقتی بدن دوباره انرژی، آرامش، و تعادل شیمیایی خود را به‌دست می‌آورد، فرد هم از نظر جسمی قوی‌تر می‌شود و هم از نظر روانی با اراده‌تر. خیلی از بیماران موفق اعتراف می‌کنند که رژیم غذایی سالم در کمپ ترک اعتیاد یکی از مهم‌ترین عواملی بوده که آن‌ها را سرپا نگه داشته است. وقتی به بدن‌تان احترام بگذارید، ذهن‌تان نیز با شما همراه خواهد شد.
